АҚШ-тағы президент сайлауында жеңіске жеткен Джо Байденнің «жасыл» күн тәртібі және оның ұңғымаларды бұрғылауға жаңа лицензиялар беруді шектеу жоспары елді нетто-экспорттаушыдан импорттаушыға айналдыруы мүмкін. Ал жаңа президенттің Иранмен мәмілеге келу ниеті және оның Венесуэламен және Ресеймен одан әрі қарым-қатынасы әлемдік мұнай нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың теңгерімсіздігіне қауіп төндіреді.
Париж келісіміне қайта оралу
Байденнің «жасыл» бағдарламасы АҚШ-ты сайланған президенттің сайлауалды уәделеріне кіретін Париж келісіміне қайтаруы мүмкін. Ол америкалық сайлаушыларға климаттың өзгеруі қаупіне назар аудара отырып, энергетикалық саясаттың түбегейлі қарама-қарсы сценарийін ұсынды. Трамп өзінің президенттігі кезінде мұнай мен газ өндірісін ұлғайтып, секторды реттеуді әлсіретті, соның арқасында АҚШ-тың энергия ресурстарын экспорттау олардың импортынан 70 жыл ішінде алғаш рет асып түсті. Ақ үйдің мәліметінше, 2019 жылы шикі мұнай өндіру 2016 жылмен салыстырғанда 38%-ға өсті. Трамп өзінің жағдайы елдің көмір өнеркәсібіне кері әсерін тигізіп, миллиондаған американдықтарға жұмысынан айырылу қаупін төндіреді деп есептей отырып, елді Париж келісімінен шығарды.
АҚШ-тың жаңа сайланған президенті мұнай мен газ өндірісін шектеуге уәде берді. Байден тақтатас мұнайын өндіруде гидравликалық сынуға тыйым салмайды, бірақ құрлықтағы және теңіздегі федералдық жерлерде мұнай мен газды өндіруге жаңа лицензия беруді тоқтата алады. Wood Mackenzie ғаламдық зерттеу компаниясының Солтүстік Америка бойынша топ-менеджері Эд Круктың бағалауынша, Байденнің бағамы материктік жобаларға айтарлықтай әсер етпейді немесе ол минималды болады, алайда қайраңға айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Жаңа учаскелерді беруге тыйым салу 2035 жылға қарай қайраңдағы мұнай мен газ өндірісі 30%-ға төмендеуі мүмкін деп есептейді Wood Mackenzie.
АҚШ Энергетика министрлігі энергетикалық ақпарат басқармасының мәліметінше, 2019 жылы қайраңда (негізгі өңір — Мексика шығанағы) елдегі жалпы мұнай өндірісінің 15%-дан сәл астамы өндірілген. Бұл ретте қайраңдық жобалар материктерге қарағанда мұнай бағасының ауытқуына сезімтал емес, олар төмен баға кезінде тиімсіз болады.
Ресей энергетика агенттігінің ЖЭК жиынтық талдау департаменті басшысының орынбасары Наталья Грибтің пікірінше, АҚШ-тың Байден жанындағы энергия ресурстары импортына тәуелділігі тақтатас көмірсутектерді өндіру көлемімен және оларға сұраныспен тікелей байланысты. Штаттардың бір бөлігі алдағы бес жылда төмен көміртекті экономикаға — электромобильдерге және сутегі энергетикасы мен көлікке көшуді жеделдететін нұсқаны жоққа шығаруға болмайды.
Байден ОПЕК+ мәмілесіне қауіп төндіре ме?
Мұнай экспорттаушы елдер ұйымының (ОПЕК) негізгі қатысушылары Байден президенттігінің АҚШ-тың Сауд Арабиясы, Иран және Венесуэламен, сондай-ақ Ресеймен қарым-қатынасына әсер етуі мүмкін деп алаңдайды, деп хабарлайды Reuters. Осының бәрі альянстағы белгісіздік пен шиеленісті күшейтуі мүмкін. Алғашқы үш ел картельдің негізгі қатысушылары болып табылады, ал Ресей ОПЕК-ке мүше емес елдердің (ОПЕК+) мұнайының азаюына ең көп үлес қосады. Ресейдің келісімнен шығу қаупі бар, себебі «ресейліктерді оған қатысуға әкелген Трамп», деп есептейді Reuters-тің ұйымдағы дереккөздерінің бірі.
АҚШ-тың Венесуэла мен Иранға қатысты санкциялары да әлемдегі мұнай ұсынысының қысқаруына әсер етті. Егер Байден осы елдердің біріне қатысты шараларды әлсіретсе, бұл әлемдік жеткізілімдердің өсуіне алып келеді. Мұндай жағдайда мұнай өндірушілер өндірісті азайту бойынша түбегейлі шараларға баруға тура келеді.
Rystad Energy энергетикалық агенттігінің болжамы бойынша, 2021 жылы мұнайға сұраныстың тәулігіне 500 мың баррельге өсуі күтілуде. Сонымен қатар, егер Байден Иран мен Венесуэламен қарым-қатынас жақсартатын юолса, бұл 2021 жылы тәулігіне 2 млн баррельден астам қаржыны нарыққа қайтаруы мүмкін. Агенттікте атап өткендей, Иран мұнай қоймаларында мол қорға ие және оларды дереу экспорттай бастауы мүмкін. Бұл ислам республикасына уақыт ұтып, кен орындарындағы өндірісті қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Талдау Иранда өндірістің тәулігіне 2,5 млн баррельден 3,7 млн баррельге дейін, яғни 2022 жылдың соңына қарай тәулігіне 1,2 млн баррельге өсуін болжайды.
Иран мұнайының негізгі тұтынушылары бұрын Еуропа елдері мен Азия-Тынық мұхиты өңірі болған. Қазір қазақстандық мұнай негізінен еуропалық нарыққа кетіп жатыр, сонымен қатар азиялық бағыт та өсуде. Бұл Иран демпинг жағдайында қазақстандық мұнайды экспорттаушылар үшін проблема тудыруы мүмкін дегенді білдіреді.
Wood Mackenzie хабарлағандай, Байден Трамптың Иранмен ядролық бағдарлама келісімінен шығу туралы шешімін қатты сынаса да, ол санкциялардан тез арада бас тартады деген сөз емес. Онда ядролық келісімді қайта бастау туралы келіссөздер республикадағы сайлаудан кейін 2021 жылдың маусым айынан ерте басталмайды және олардың келісімге келетініне кепілдік жоқ деп болжайды.