Заңгер Жанна Оразбахова Қазақстанда жыныстық зорлық-зомбылық құрбандары тергеу барысында оларға қысым көрсетуден қорғалмайды деп санайды. Оның үстіне, ол қылмыстық істе экс-прокурор мен банктің топ-менеджеріне қатысты қаралатын сыбайлас жемқорлық белгілерін қарастырады.
Зорлық-зомбылық құрбандарының қорғаушылары сыбайлас жемқорлыққа қарсы ведомстволар істегі сыбайлас жемқорлық фактілерін елемейтінін мәлімдеді. Қылмыстық істің жекелеген материалдары зорлаушылардың сот пен тергеуді сатып алмақ болғанын көрсетеді. Бұл материалдар жеке өндіріске бөлініп, шілде айында тексеру үшін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметке жіберілді.
«Істе ақша беру орын алғанын растайтын фактілер бар, шешудің ықтимал жолдары — кім, кіммен, кім арқылы шешу жолдары талқыланды. Тіпті оларға көмектесуге тиіс адамдардың сомалары, есімдері де талқыланды. Мұның барлығы WhatsApp мессенджері арқылы хат алмасулармен және куәгердің айғақтарымен расталды. Сондай-ақ, банкирдің босатылуы қарсаңында, хат алмасуларға қарағанда, оның достарына аудан прокуроры күдіктіні босатуға шешім қабылдайтыны белгілі болды. Бұл белгілі бір сұрақтар туғызады — олар бұл туралы күні бұрын қайдан біліп алған? Процестік шешімдерді тек прокурор қабылдайды, жемқорлықтан басқа не деуге болады?», — деп сұрақтар қойды Жанна Оразбахова.
Зорлаушылардың бірі қылмыстық істі полиция қызметкерлері мен Алматы қаласы бойынша ҰҚКД жұмыс істейтін досы арқылы реттеуге тырысты. Заңгерлердің айтуынша, құқық қорғау органдары тарапынан сыбайлас жемқорлықтың айқын фактілеріне қарамастан, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік әлі күнге дейін тергеуді бастаған жоқ. ІІМ мен ҰҚК осы уақытқа дейін бұл мәлімдемелерге ресми түрде жауап берген жоқ.
Сондай-ақ, жәбірленушінің қорғаушылары құрбан мен оның адвокаттарына қысым күшейгені туралы хабарлайды.
«Маған түрлі нөмірлерден жиі қоңыраулар шалып тұрады, құрбанға әсер етіп, зорлаушылармен татуласуға баруымызды сұрайды. Үнемі әлдебір әңгімеге, кездесуге шығаруға тырысады, зардап шегушінің оларды «кешіруі» бізге керек екенін айтады. Дегенмен, біз әу басынан тараптардың татуласуы мүмкін емес деп мәлімдедік! Қыздың ұстанымы — екі сотталушыны да жазалау», — деді Жанна Оразбахова.
Жәбірленушіні қорғаушысы Қазақстанда жыныстық зорлық-зомбылық құрбандарының ешқандай қорғалмағанына алаңдайды. Қызды зорлаушылардың туыстары қуғындап, оның үйіне кірмек болған. Әлеуметтік желілерде түрлі жалған аккаунттар ашылып, жәбірленуші қызды қорлап, оны сексуалды бағыттағы қызмет көрсететін жеңіл жүрісті әйел ретінде көрсетуде.
«Қылмыстық іс жүргізу кодексінде заңмен қарастырылған қорғау шаралары бар, бірақ бұл іс барысында мұны көрмей отырмыз. Біз тергеуден қызды қорғауды сұрадық, бірақ оны ала алмадық. Зорлық-зомбылық құрбандарын қаншама зорлау, соның ішінде топтық зорлық-зомбылықтар болған кезде құрбан әрқашан қуғынға ұшырайды, қорқынышты психологиялық әсерге ұшырайды. Олардың жеке деректері әдейі жария етіледі, өйткені біз «Тальго ісінен» және Есіктегі топтық зорлаудан көргеніміздей, қыздарға қысым жасалып, олар өз-өзіне қол жұмсау жағдайына түседі. Біз заңнамалық деңгейде құрбанның жеке деректерін ғана емес, оның отбасын да қорғайтын қандай да бір акт қабылдау уақыты келді деп есептейміз», — деді Жанна Оразбахова.
Қорғаушылар зорлаушылардың туыстары тарапынан қудалағаны үшін қылмыстық жаза енгізу қажет деп санайды, қазір ол үшін ешқандай жауапкершілік қарастырылмаған. Сондай-ақ құқық қорғау органдарына тергеу кезеңінде жыныстық зорлық-зомбылық құрбандарымен жұмыс істеудің қазіргі тәсілдерін этикалық және ізгілікке айналдыру қажет.