Сонымен, Қазақстанда қарттардың үлесі артып келеді, ел демографиялық қартаюдың бастапқы сатысында тұр. Бұл туралы Қазақстандағы БҰҰ Халықтың қоныстануы саласындағы қорының демография, даму және гендер мәселелері жөніндегі жобалардың ұлттық үйлестірушісі Ғазиза Молдақұлованың баяндамасында айтылған.
БҰҰ-ның Популяциялық қорының мәліметтері бойынша, әлемдегі халықтың қартаю үрдісінің қарқыны теңдессіз, олардың адамзат тарихында теңдесі жоқ және ұзақ мерзімді сипатқа ие. БҰҰ жіктемесі бойынша, 65 және одан жоғары жастағы халықтың үлесі 7 пайызды және одан да жоғары пайызды құрайтын қоғам қартайғандарға жатады.
«Қазақстандағы демографиялық жағдай ел халқының жас құрылымындағы қарттар үлесінің ұлғаюымен сипатталады, 2019 жылдың басында 60 жастан асқан халық үлесі ел халқының жалпы санының 11,6 пайызын, 65 және одан жоғары жастағы халық санының 7,5 пайызын құрады. Ел демографиялық қартаюдың бастапқы сатысында тұр. Бұл ретте ел өңірлерінің жартысында қартайған ұлтқа тән 7 пайыздық шектен едәуір асып кетті», — деп мәлімдеді Қазақстандағы халықтың қоныстануы саласындағы БҰҰ Қорының халықты қоныстандыру, даму және гендер мәселелері жөніндегі жобалардың ұлттық үйлестірушісі Ғазиза Молдақұлова.
Оның айтуынша, елдің солтүстік-шығысында және орталық Қазақстанның бөлігінде жағдай Еуропа елдерімен ұқсас. Бұл халықтың табиғи өсiмi мен көшiп кетуiнен болады. Ал республиканың оңтүстік және батыс өңірлерінде, сондай-ақ Нұр-Сұлтанда бала туу көрсеткіші артқаны байқалады, нәтижесінде бұл көрсеткіштер төмен.
Ерлер мен әйелдер санындағы сәйкессіздік, әсіресе егде жаста күшейіп келеді. Бүкіл әлемде әйелдер егде жастағы адамдардың көпшілігін құрайды, Қазақстан да бұлардың қатарына жатады. Елімізде 60 және одан жоғары жастағы әрбір 100 әйелге осы жас тобындағы 62 ер адам ғана келеді.
«Бүгінгі таңда Қазақстан салыстырмалы түрде жас ұлт болғанымен, халықтың қартаюынан туындаған үрдістер мен салдарлар туралы алдын ала ойлану керек. Болжамды есептеулер бойынша, 65 және одан жоғары жастағы қариялардың үлесі 7,3 пайызды құрап, өседі және 2050 жылға қарай Жапонияда 1990-шы жылдары немесе 1970-ші жылдары Швецияда байқалған мәндерге жетіп, екі есеге ұлғаяды», — деді Молдақұлова.
Оның айтуынша, халықтың қартаю процесі адам өмірінің барлық жақтарына айтарлықтай әсер етеді: экономика, жинақ ақша, инвестициялар және тұтыну, еңбек нарығы, зейнетақы және салық салу. Әлеуметтік салада бұл адамдардың денсаулық жағдайына, отбасы құрамына, өмір салтына, тұрғын үй жағдайларына және халықтың көші-қонына әсер етеді.
Ерлер мен әйелдердің жұмыспен қамтылуындағы және табыстарындағы айырмашылықтар зейнетақымен қамсыздандырудағы гендерлік алшақтықты ұлғайтып, егде жастағы әйелдер үшін кедейлік тәуекелін арттырады.
«Қазақстан егде жастағы халық саны басым елдер санатына енді ене бастайды және одан туындайтын проблемалар қарттыққа қызмет көрсетумен тікелей байланысты салалардың дамуына әкелуі тиіс. Бұл денсаулық сақтау саласына айтарлықтай әсер етеді. Қарт халықтың денсаулық жағдайының проблемалары мүгедектiк пен өлiм-жiтiмнiң себептерi болып табылады. Созылмалы патология құрылымында қан айналымы жүйесі, сүйек-бұлшық ет жүйесі, ас қорыту, тыныс алу, көз және олардың қосалқы бөліктері аурулары басым», — делінген зерттеуде.
БҰҰ-ның Популяциялық қорының ұсынысы бойынша белсенді ұзақ өмір сүру саласындағы саясат жоғары жастағы өмір сүру сапасын, дербестігі мен тәуелсіздігін арттыруға, халықтың салауатты өмір сүру ұзақтығын ұлғайтуға, денсаулығын сақтау мен нығайтуға, аға буын азаматтарының әлеуметтік және психологиялық әл-ауқатын жақсартуға, егде жастағы қоғам өмірінің түрлі салаларына, елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына қатысу мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталуы тиіс.