Қазақстанда егіс алқаптарын қысқартудан басқа су тұтыну тапшылығы мәселесін шешудің басқа жолы табылмады. Нәтижесінде келесі жылдан бастап ел шетелден күріш сатып алуды ұлғайтады.
ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев Республиканың бірнеше өңірінде бірден 29 мың гектар күріш егістік алқабын жоюды ұсынды. Ол 2030 жылға қарай су тұтыну тапшылығы 11,7 текше километрді құрайтынын хабарлады.
«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев 2030 жылға дейін суармалы жер көлемін оннан үш (3,0) миллион гектарға дейін жеткізуді тапсырды. Біздің есептеулерімізге сәйкес су тұтынудың ағымдағы үрдісі сақталған жағдайда (1,5 миллион гектарға 13,3 км3) болжамды тапшылық 2030 жылға қарай 11,7 текше километрді құрайды», — деді ол.
Осыған байланысты Мырзағалиевтің айтуынша, бүгінде су тұтынуды қысқарту бойынша шараларды жүзеге асыру қажет. Бірінші кезекте, су тапшылығын болдырмау мақсатында күріш егісін жиырма тоғыз мың гектарға, атап айтқанда Қызылорда (15 мың гектар), Алматы (10 мың гектар) және Түркістан (төрт мың гектар) облыстарында азайту қажет. Министрдің айтуынша, аталған шаралар бір куб шақырым суды үнемдеуге мүмкіндік береді.
«Екіншіден, кемінде жеті жүз елу мың гектар алқапта суарудың суды үнемдейтін технологияларын енгізуді жалғастыру қажет. Бұл орташа есеппен отыз пайыз немесе екі бүтін оннан екі текше шақырым суды үнемдеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ұзындығы алты мың шақырымды құрайтын суару желілерін қайта құру және 119 негізгі магистральдық арналарда цифрландыруды ауқымды енгізу есебінен жылына екі текше шақырым су үнемделеді», — деп хабарлады Мырзағалиев.
Министрдің айтуынша, бұл қажеттіліктерге алдағы бес жылда республикалық бюджеттен және халықаралық қаржы ұйымдарынан 192 миллиард теңге бөлінеді.
«10 жыл ішінде 3,6 км3 көлеміндегі суды жинақтау үшін отыз тоғыз (39) жаңа су қоймасы салынады, ол 70 елді мекен мен 137 мың адамға су тасқыны қаупін азайтуға мүмкіндік береді. Су көзімен 394 мың гектар жаңа суармалы жер қамтамасыз етіледі, бұл ауыл шаруашылығында 129 мыңнан астам жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. Қазірдің өзінде Түркістан облысында Кенсай-Қоскорған-2 су қоймасының құрылысы жүргізілуде, 28 су қоймасы бойынша техникалық-экономикалық негіздеме, үш жобалық-сметалық құжаттама әзірленуде», — деп толықтырды ведомство басшысы.
Сонымен қатар, Мырзағалиев жоғарыда аталған шараларды табысты жүзеге асырған жағдайда қосымша 8,8 текше шақырым суды жинақтауға мүмкіндік беретінін атап өтті.
Су тартудың ағымдағы лимитін ескере отырып, қорытынды баланс 23,8 текше километрді құрайды. Осылайша, аумағы үш миллион гектар суармалы жерлерді 19,8 текше куб шақырым көлемінде суармалы сумен қамтамасыз ете алады.
Бұл ретте министр күріш өсіруді жалғастыру мен су қоймалары құрылысын іске асырудың мүмкін еместігі арасындағы қисынды байланысты келтірген жоқ. Алайда, осындай қарқынмен жақын арада Қазақстанда суаратын егіс алқабы болмай қалады. Құнарлы суармалы жерлердің орнына коттедждік қалашықтар салынуда, ал егіс алқаптары қысқарып жатыр.