Қауіптілік туралы көз аурулары ғылыми-зерттеу институтының офтальмологы Жұлдыз Ысқақбаева ескертеді:
«Қазақстанда қашықтықтан білім алуға байланысты миопиялық балалар саны күрт өсуі мүмкін»
Қазірдің өзінде ата-аналар балалардың, әсіресе бастауыш сынып оқушыларының көру қабілетінің нашарлауына жиі шағымданады, дейді ҚазҒЗИ. Оқушылар онлайн-сабақтардан кейін көздің тез шаршағаны және бас ауруы туралы айтады. Жұлдыз Ысқақбаева бұл бастауыш сынып оқушыларының оқу материалдарын қашықтықтан оқыту форматында меңгеру қиындауына байланысты деп болжайды. Оларға көбірек күш жұмсап, компьютерде көп уақыт өткізуге тура келеді.
«Мектепке дейінгі жастағы балаларға компьютермен немесе басқа да гаджеттермен уақытты мүлдем өткізу ұсынылмайды. Тіпті компьютердегі немесе телефондағы мультиктерді де бұл жаста тек 10-15 минут үздіксіз қарау қауіпсіз.
Бастауыш сынып оқушыларына компьютермен 40-45 минуттан, орта буынмен — 60 минуттан артық айналысу ұсынылмайды. Жоғары сыныптарда компьютермен үзіліссіз “сөйлесу” 80-90 минуттан аспауы тиіс», — деді ол.
Дәрігердің пікірінше, балалардың қауіпті уақытын өткізуі екі есеге артты, бұл болашақта олардың денсаулығына нашар әсер етеді.
«Егер қашықтықтан оқыту ұзақ уақытқа созылатын болса, онда минопия, сондай-ақ көздің аккомодациялық аппараты бұзылған балалар санының өсуі ықтимал.
Егер осы уақытқа дейін орта буын оқушылары арасында минопия санының айтарлықтай артуы байқалса, онда гаджеттердің көмегімен ұзақ уақыт оқыту кіші сыныптарда минопия санының айтарлықтай өсуіне алып келуі мүмкін», — деп мәлімдеді Ысқақбаева.
Барлық қауіпке қарамастан, балалардың пандемия жағдайында таңдау мүмкіндігі қалмады. Сондықтан дәрігер мұндай жағдайда баланың кестесін бақылауға кеңес береді.
«Мұндай сабақтарға қойылатын негізгі талаптардың бірі — жиі үзілістер. Оқушы орнынан тұрып терезеге қарауы керек. Жүріп, жүгіріп, гимнастика жасауы керек. Егер баланың көзі нашарлауына, көзінің тез шаршауына шағым түссе, ата-аналарға мамандарға дер кезінде жүгіну керектігін еске салғым келеді. Немесе егер бала алыс заттарға қарағанда көзін қысып отырса», — деді ол.
Алматыдағы 7-ші ҚКА педиатрия бөлімінің меңгерушісі Ботагөз Жампозованың пікірінше, көру қабілетінің нашарлауына қозғалысы аз өмір салты да әсер етеді. Оның айтуынша, бұл сүйек-буын жүйесіне, жас ағзаның ішкі мүшелері мен бұлшық еттеріне, оқушының психикалық жағдайына да әсер етеді.
«Мониторда ұзақ уақыт болуына байланысты денсаулықта проблемалар туындамау үшін компьютерде дұрыс қалыпта отыру, омыртқадан жүктемені алып тастау, орындықтың арқасына сүйеніп, әр сағат сайын үзіліс жасап, онда қозғалып, тұрып, жүріп, бірнеше қарапайым жаттығулар жасау керек (отыру, алға иілу, орнында жүгіру) немесе ең болмағанда баспалдақпен көтерілу керек.
Сонымен қатар жиһаз дұрыс таңдалуы тиіс. Қызықты ойындар әдеттегі жағдайда мүлдем болмайтын үлкен шиеленісті талап етеді. Сондықтан, ең дұрысы, балалардың компьютерлерін пайдалануды күніне 15-30 минуттан шектеу керек”, — деп атап өтті Жампозова.
Айта кетейік, соңғы екі онжылдықта халықаралық ғалымдар бірқатар зерттеулер жүргізіп, оқушылардың көшеде жеткіліксіз уақыт жүруі және қозғалысы аз өмір сүру салты миопия дамуының негізгі факторлары болып табылатынын дәлелдеді.
ҚазҒЗИ балалар офтальмологы Жұлдыз Ысқақбаева бала кемінде үш сағат көшеде жүруі керек деп санайды. Балаларға сабақтан кейін далаға шығып серуендеуге кеңес береді.
«Ең алдымен баланың сабақ оқитын орнын дұрыс ұйымдастыру маңызды. Жатып емес, үстел басында ғана айналысу керек. Монитордың диагоналы неғұрлым көп болса, соғұрлым жақсы болады. Ол 50 сантиметрден кем болмауы тиіс. Егер оқушы, студент ноутбук немесе компьютермен айналысатын болса, өте жақсы.
Егер бұл планшет немесе телефон болса, онда ол тұғырда тұруы тиіс,және оқушының экранға дейінгі қашықтықтығы 35 сантиметрден кем болмау керек. Экран, әріп неғұрлым кішірек болса, онда көзге жүктеме соғұрлым көп болады. Жарықтандыруға назар аударыңыз. Кешкі уақытта бала қараңғыда шұғылданбауы үшін үй-жайда жалпы жарық қосылуы тиіс. Ата-аналар арқасын де қадағалауы керек. Балада ыңғайлы орындық, арқалы кресло болуы керек», — деді ол.
Карантин кезінде физикалық белсенділікті қалай сақтауға болады
Сондай-ақ, дәрігер сабақтан кейін және үзілісте көздің сыртқы және ішкі бұлшық еттері үшін жаттығулар жасауға кеңес берді, бұл көз алмасының қан айналымын жақсартып, кернеуді төмендетеді.
Жақсы жаттығулардың бірі — «әйнектегі белгі». Терезеге нүкте саламыз, баланы әйнектен 36 сантиметр қашықтықта қоямыз. Оқушының міндеті — терезенің сыртынан әйнектегі белгіден өтетін сызықтағы қандай да бір затты табу. Содан кейін оның назарын сол нысанға ауыстыру керек. Жаттығуды жеті минут бойы орындау керек. Осыдан кейін бірден мойын, иық бұлшық еттеріне стандартты зарядтау жүргізу қажет.
«Прогрессивті миопия жасөспірімдер мен жастардың кәсіби бейімделуін төмендетеді, ұдайы көзілдірік немесе байланыс түзетуді талап етеді, жастардың өмір сүру сапасын төмендетеді. Жоғары миопиямен байланысты экономикалық және әлеуметтік проблемалардан басқа офтальмологиялық асқынулар көру қабілетінің айтарлықтай жоғалуына және қайтымсыз соқырлыққа әкеледі. Бүгінде балалардың арасында көру қабілеті бойынша мүгедектік жағдайларының 35 пайызы жоғары дәрежедегі жақындық пен оның асқынуының салдарын құрайды», — деп түйіндеді.