Сарапшының пікірі: Әзірбайжан — Түркия үшін Кавказ бен Орталық Азияға есік

Әзербайжан Президенті Таулы Қарабақ аумағындағы әскери қақтығысты шешу мәселесіне Анкараны тартуды талап етеді. Ильхам Әлиев Түркияны өңірдегі маңызды ойыншы деп атады. Президенттің өзі не атқарады және оның әрекеттері Әзірбайжан мен көрші мемлекеттерге қалай әсер етеді?

Түрік саясаттанушысы Онур Синан Гюзалтан Анкарада сентименталды сезімінен басқа темір есебі бар екенін түсіндіреді. «Әзірбайжан — Кавказ бен Орталық Азияға есік. Ел түрік саудасы үшін стратегиялық маңызы бар. Мысалы, TANAP Еуропаға газ жеткізуде транзитші болуға және сонымен қатар энергияның едәуір бөлігін алуға мүмкіндік берді. Бакуге қолдау көрсету тарихи және мәдени байланыстардың салдары болғанымен, Әзірбайжан Түркияның қауіпсіздігі, экономикасы мен энергетикасы үшін маңызды рөл атқарады», — деп қорытындылады ол. Және түсіндіреді: түрік стратегиялары Каспийдегі бұрынғы кеңестік республиканы аймақтағы өзінің алдыңғы қатарлы желісі ретінде қарастырады.

Бірақ бүгінгі таңда жағдай осылайша қалыптасып отыр, түрік саясаткерлері, бизнесмендері мен әскерилері Әзірбайжан аумағында белсенді әрекет етіп, ұзақ уақыттан бері өздерін үйдегідей сезініп келеді.

Анкара мен Баку арасындағы диалог: әскери ынтымақтастық және экономикалық байланыстар

Анкара ұзақ уақыттан бері Бакумен ерекше қарым-қатынаста. Әскери ынтымақтастық Әзербайжан КСР-і жеке мемлекетке айнала салысымен-ақ, 1992 жылы басталды. Сол кезде тараптар жауынгерлік кадрларды даярлау туралы келісімге қол қойды. Түрік сарапшылары атап өткендей, бұл қадам «Ресейдің халықаралық қатынастардағы гегемониясын» әлсіретуге бағытталған болатын. Одан кейін топографиядан бастап әскери-өнеркәсіптік кешенге дейінгі барлық қорғаныс салаларын қамтитын құжаттар келіп түсті.

2010 жылы Стратегиялық әріптестік және өзара көмек туралы шартқа қол қойылды. Елдер сыртқы агрессия жағдайында бір-бірін барынша қолдауға міндеттеме алды. Қарабақ қақтығысының шиеленісуі қарсаңында екі елдің қарулы күштері жауынгерлік атыспен кең ауқымды бірлескен жаттығулар өткізді.

Анкара Әзербайжанмен экономикалық байланыстарды дамытып, оған Грузияны тартты. TANAP — Трансанатолиялық газ құбыры көрсеткіші.

Түріктер бұрын да грузин аумағы арқылы әзірбайжан кен орындарынан құбыр салған: 2006 жылы Баку — Тбилиси — Джейхан мұнай құбыры, бір жылдан кейін Баку — Тбилиси — Эрзерум газ құбыры іске қосылды. Бірақ TANAP-тың маңызы ерекше болды. Режеп Тайып Ердоған оны тарихи жоба және энергетикалық Жібек жолы деп атаған.

2015 жылғы наурызда Түркияның Карсе қаласында Әзірбайжан және Грузия президенттері Ильхам Әлиев және Георгий Маргвелашвили Ердоған бірге құрылысты бастады. Газ құбыры Түркияны Еуропа үшін маңызды энергия көздерін жеткізуші етіп қана қоймай, Анкараның Кавказдағы позициясын нығайтты. Ердоған салтанатты сөзінде «TANAP — Түркия, Әзірбайжан және Грузия арасындағы ұзақ мерзімді сенім мен достықтың жарқын үлгісі» деп атап өтті.

Ол сондай-ақ газ құбыры Еуропаның энергетикалық қауіпсіздігіне үлес қосатынын атап өтті. Дипломатиялық тілден аударғанда ресейлік жеткізілімге балама болады дегенді білдіреді.

TANAP-ты Грузия жері бойынша қысқа жолмен салған жоқ — себебі Әзірбайжанға жақын Арменияның Түркиямен іс жүзінде ешқандай қарым-қатынасы жоқ. Анкара 1993 жылы Армения-Түркия шекарасын Таулы Қарабақтағы қақтығыстармен байланыстырып жауып тастады.

Соғыс TANAP-ты толық қуатқа шығарар алдында басталды. Баку шілде айында Армения әзірбайжандық газ құбырын басып алуға тырысқанын мәлімдеді. «Мақсат — Әзірбайжанмен мемлекеттік шекараны кесіп өтіп, жаңа аумақтарды басып алу және TANAP-қа жақындау немесе оны бақылауға алу болды», — деді Әлиев түркиялық БАҚ-қа берген сұхбатында.

Добавить комментарий