Ашық дереккөздерден белгілі болғандай, Қазақстанда жеке тұлғалар басқаратын сот-сараптама ұйымдарының құрылуы мүмкін.
ҚР Парламенті Мәжілісінің жалпы отырысында депутаттар сот-сараптама қызметінде жаңа субъектінің пайда болуын көздейтін «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сот-сараптама қызметі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын мақұлдады.
Заң жобасы тәжірибедегі проблемалық мәселелерді шешуге, олқылықтарды жоюға, сот-сараптама қызметі саласындағы құқықтық реттеу тәртібін белгілеуге бағытталған, — деді депутат Снежана Имашева заң жобасын таныстыра отырып.
Сонымен қатар, ол заң жобасының нормаларында бірнеше бағыт қарастырылатынын атап өтті. Біріншіден, бұл сот-сараптама қызметінде жаңа субъект пайда болады — «мемлекеттік емес (жеке) сот-сараптама ұйымы». Имашеваның айтуынша, бұл жеке сот сарапшыларының жұмысын одан әрі дамыту мен институционалдық нығайтуға негіз болады.
Бұл жаңашылдық жеке сот сарапшыларының сот-сараптама қызметі үшін материалдық-техникалық, зертханалық және ғылыми базаны құру бойынша бар күш-жігерді шоғырландыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде сот сараптамасы мемлекеттік аппаратының жүктемесін азайтып, сараптама жүргізу мерзімін айтарлықтай қысқартады, — деп атап өтті мәжілісвумен.
Екіншіден, заң жобасы сот сарапшыларын аттестаттау рәсімін сертификаттау рәсіміне ауыстыруды көздейді. Сертификаттау олардың кәсіби, оның ішінде халықаралық стандарттарға сәйкестігін неғұрлым тиімді бақылауға, сондай-ақ сот-сараптамалық зерттеулер сапасының неғұрлым жоғары деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Үшіншіден, сот-сараптама қызметін стандарттау рәсімін енгізу ұсынылады. Бұл сот сарапшысына зерттеу барысында валидациядан өткен ғылыми негізделген әдістемелерді ғана емес, ұлттық стандарттарды да қолдануға мүмкіндік береді. Стандарттарды қолдану өз кезегінде сот сараптамаларын жүргізуді жүзеге асыруда бірыңғай ғылыми-әдістемелік тәсілді қалыптастыру және жүргізіліп жатқан сараптамалық зерттеулер қорытындыларының объективтілігін, нәтижелілігін және негізділігін арттыруға негіз болады, — деді Имашева.
Төртіншіден, заң жобасын әзірлеушілер Әділет министрлігі мен Сот сарапшылары палатасының кейбір құзыреттерін нақтылады. Нәтижесінде сот-сараптама қызметтері нарығында бәсекелестікті қалыптастыру міндеті мен мемлекеттік бақылау арасындағы теңгерім қамтамасыз етілетін болады. Сонымен қатар, сот-сараптама қызметтерінің реттелмеген нарығын құру және сот-сараптама қызметін бақылаусыз коммерцияландыру қаупін болдырмайды.
Бесіншіден, заң жобасы процестік негіздерін жетілдіруге және сот сараптамасын тағайындау, ұйымдастыру және жүргізу мәселелеріндегі құқықтық олқылықтарды жоюға бағытталған бірқатар нормаларды қамтиды.
Құрметті әріптестер, заң жобасының өзектілігі күмән тудырмайды, өйткені ол бірінші кезекте дәлелдемелік базаны қамтамасыз ету мәселелерін қозғайды. Осыған байланысты заң жобасында ұсынылған ережелер сот төрелігі процесіне қатысатын азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын қорғау үшін қолайлы жағдай жасайды деп есептейміз, — деп қорытындылады депутат.