Іс жүзінде пандемия әсері соңғы болжамдар бойынша 2008-2009 жылдардағы жаһандық қаржы дағдарысының қорытындылары бойынша нақты экономикалық құлдыраудан бірнеше есе асып түседі. Нұрсұлтан Назарбаев қоры жанындағы ӘЭСИ сарапшысы Лидия Пархомчик коронакризистің әлемдік және қазақстандық экономикаға әсері туралы айтты.
Сарапшы атап өткендей, коронавирустық инфекцияның екінші толқынының таралу қаупі жаһандық экономиканы қалпына келтіру үшін теріс жағдайларды қалыптастырады. Fitch макроэкономикалық болжамы көрсеткендей, II тоқсанның қорытындысы бойынша әлемдік ЖІӨ 8,9 пайызға төмендеді, ал 2020 жылдың І жартыжылдығының қорытындысы бойынша құлдырау 10 пайызды құрады.
БҰҰ-ның Сауда және даму жөніндегі конференциясының болжамдарына сәйкес, пандемия салдарынан әлемдік экономикадағы құлдырау ағымдағы жылы 4 пайыздан астамды құрайды. Мәселен, 2020 жылдың қорытындысы бойынша әлемдік сауда шамамен бестен бірге қысқарады, тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 40 пайызға, ал ақша аударымдары 100 миллиард доллардан астам төмендейді.
Пархомчиктің айтуынша, Дүниежүзілік банк сарапшылары 2020 жылы әлемдік ЖІӨ-нің құлдырауын 5 пайыздан 7,1 пайызға дейін күтуге болады деп болжап отыр. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы да осыған ұқсас болжамдарды айтып отыр, ол жыл қорытындысы бойынша әлемдік ЖІӨ-нің құлдырау деңгейін 6 пайызға, ал коронавирустың екінші толқыны жағдайында 7,6 пайызға бағалайды.
«Іс жүзінде пандемия әсері бойынша соңғы болжамдар 2008-2009 жылдардағы жаһандық қаржы дағдарысының қорытындысы бойынша нақты экономикалық құлдыраудан бірнеше есе асып түседі.
Сарапшылар өндіріс көлемінің терең төмендеуі дамыған елдерде болады деген пікірде. Бұл ретте ЖІӨ-нің төмендеу көрсеткіштері екі таңбалы сандармен есептелетін болады. Бұл жағынан ең айқын көрсеткіш АҚШ үлгісі болып табылады. АҚШ Сауда министрлігі жанындағы Экономикалық талдау бюросының деректері бойынша II тоқсанда АҚШ ЖІӨ жылдық қарқынмен есептегенде 33 пайызға қысқарды.
Коронакризис дамушы елдердегі әлеуметтік-экономикалық ахуалдың айтарлықтай нашарлауына әкеп соқтырды, деп есептейді Лидия Пархомчик.
Дамушы әлем елдері кедейшілік деңгейінің өсуі мен азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемасына тап болады. Осы орайда Латын Америкасы елдері ерекше алаңдаушылық тудырып отыр.
ЭЫДҰ бағалауы бойынша, COVID-19 пандемиясының салдары 2021 жылға қарай әлемдік экономикаға 7 триллион доллар көлемінде зиян келтіреді. Егер неғұрлым ұзақ мерзімді болжамдар туралы айтатын болсақ, 2025 жылға қарай дағдарыстан туындаған әлемдік экономиканың шығындары шамамен 35 триллион долларды құрауы мүмкін.
Ағымдағы экономикалық жағдайды бағалай отырып, сарапшылар бірінші кезекте пандемия әлемдік экономиканың L-түріндегі тоқырауына әкеп соқтыра ма деген сұрақ қояды. 2021 жылға арналған болжамдар макроэкономикалық көрсеткіштердің өсуін болжағанымен, экономикалық белсенділікті қалпына келтіру қарқыны экспоненциалды болмайды.
«ХВҚ 2021 жылы әлемдік экономика 5,4 пайызға өседі деп күтеді, ал ЭЫДҰ 5 пайыздық көрсеткішті айтады. Алайда коронавирустың екінші толқыны жағдайында жағдай айтарлықтай өзгеруі мүмкін.
Пандемияға дейінгі кезеңнің көрсеткіштеріне қайта оралу үшін әлемдік экономикаға кемінде 5 жыл қажет болуы мүмкін. Бұл ретте қалпына келтіру біркелкі болмайды, бұл тек жаһандық кіріс теңсіздігін ушықтырады. Осылайша, Fitch сарапшылары жаңа жалпыұлттық карантиндер болмаған жағдайда ЖІӨ-нің дағдарысқа дейінгі деңгейі АҚШ-та 2021 жылдың соңына дейін, ал Еуропа елдерінде 2022 жылдың соңына дейін қалпына келеді деп болжайды», — деп атап өтті ол.
COVID-19 өршуінің теріс салдарын Қазақстан экономикасы да сезінеді, деп есептейді сарапшы. Ұлттық банктің болжамдарына сәйкес, ағымдағы жылы республиканың ЖІӨ 2,0-2,3 пайызға қысқарады. Эпидемиологиялық жағдай тұрақтанған және сыртқы конъюнктура жақсарған жағдайда экономикалық өсу қарқыны 2021 жылы 3,5-3,8 пайызға дейін қалпына келеді.
«2021-2025 жылдары экономиканың қарқынды өсуі Қазақстан үкіметі әзірлеген елдегі экономикалық белсенділікті дамыту сценарийлеріне сәйкес күтілуде. Мәселен, ЖІӨ-нің орташа жылдық өсімі базалық сценарий кезінде — 4,0 пайызды, оптимистік сценарий кезінде — 4,5 пайызды және пессимистік сценарий кезінде — 3,0 пайызды құрайды.
Мұндай болжамдар экономиканың нақты секторындағы бірқатар көрсеткіштердің өсу үрдісіне сүйене отырып құрылады. 2020 жылғы қаңтар-тамызда Қазақстанның ЖІӨ 3 пайызға қысқарғанына қарамастан, тауарлар өндірісі 1,7 пайызға өсті. Ең көп өсім құрылыс (6,5 пайыз), ауыл шаруашылығы (4,9 пайыз) және өңдеу өнеркәсібінде (3,3 пайыз) байқалды.
Коронавирустық инфекция пандемиясының салдары әлемдік экономикаға ұзартылған әсер ететіні күмән тудырмайды.
2021 жылдың соңы мен 2022 жылдың басында рецессияның жалғасуы ықтималдығына қарамастан, жалпы алғанда қалпына келтіру курсы келесі жылдың басынан бастап анық болады деп күтілуде», — деп түйіндеді сөзін Лидия Пархомчик.