Бұрынғы банкир, ал қазір қылмыстық іске айыпталған Жомарт Ертаев жасаған әрекетін түсініп, толық өкінгенін жариялады. Оның қылмыстық тарихы 700 томнан тұрады, онда 46 эпизод сипатталған. Сот процесі 2019 жылдың 12 желтоқсанынан басталып, бүгінгі күнге дейін жалғасуда.
Оның айтуынша, ол ақшаның бақыт әкелмейтінін ұмытып, бәрін жоғалтқан. Бұрынғы банкир өзінің мойындауымен тергеу мен сотқа осы күрделі істі шешуге көмектесуге тырысқанын айтты.
«Біздің қолымыздан келді деп үміттенемін және сіз бірнеше жыл бойы болған оқиғалардың шынайы көрінісін көре аласыз. Сотталушылардың көпшілігінің бұл іске жанама қатысы бар. Бұл ретте менің рөлімді асыра бағалау да, ақтау да қиын. Ақшаның бақыт әкелмейтінін ұмытып, өкінішке қарай, мен өзіме күншілдік пен ашкөзіктің құрбаны болдым. Нәтижесінде, бостандықтан, беделден, ақшадан айырылдым», — дейді Ертаев.
Ол әлемді жақсы жаққа өзгерткісі келгенін, бірақ әдемі өмірдің арбауына түскенін мойындады.
«Менің атым бір сәтте елдің ауызында болды деп қорқамын. Бәлкім, қоғамда «Тек Ертаевтың қателіктерін қайталамаңыздар» деп айтылатын шығар. Мен оған лайықпын. Тек мұны түсінуден маған оңай болып келмейді. Өз мансабымның басында мен бай болуды қалаған жоқпын. Мен өзімді әлемді жақсы жаққа өзгерте алатын миссионер ретінде көрдім. Кейіннен әдемі өмір мені азғырды», — деді Жомарт Ертаев.
Ол екі жарым жыл ішінде ойын өзгерткенін, көптеген кітаптар оқығанын, бұрын жоғалтқан руханилықты қалпына келтіруге тырысқанын атап өтті.
«Өткенді өзгерту мүмкін емес, ал болашақ қазіргі уақытта қалыптасады. Менің болашағым сіздердің қолдарыңызда. Маған мейірім мен аяп қарауға шақырмаймын. Жасаған әрекетіме жауап беру керек, мен мұны жақсы түсінемін. Ақыл-ой мен әділеттілікке үндеймін. Жазаның мәні — адамды түзеу, шынайы жолға түскен азаматты қоғамға қайтару мүмкіндігі. Ұлын ата-анасына, ал балаларына әкесін қайтару керек», — деді Ертаев.
Ертаев сот пен тергеу кезінде ресми тілмен айтқанда, «белсенді түрде өкінгенін» атап өтті.
«Мен білгенімнің бәрін айтып бердім. Бұл ретте, адамға бостандығын қайтару арқылы оның әлеуметтік қауіпті еместігіне, қылмысты екінші рет қайталамайтынына негізделген күмән туады. Жауап, меніңше, анық. Мені өмірімнің соңына дейін банктерді немесе бөтен активтерді басқаруға жіберу ықтималдығы абсолютті нөлге ұмтылады. Сондықтан, алдағы уақытта қоғамдық денсаулыққа қауіп төндірмейтінім анық», — деп мәлімдеді экс-банкир.
Бостандыққа шыққан соң Ертаев дәріс оқып, кітап жазады.
Сондай-ақ, Жомарт Ертаев жазасын өтеген соң немен айналысуды жоспарлап отырғанын айтты.
«Еркіндікке шыққан соң мен немен айналысамын, бұл мәселе әр тұтқынның ойында болады. Мен өзім үшін жәбірленуші тараппен біржола есеп айырысып, туысқандарым мен жақындарыма қамқорлық жасау үшін бәрін жасаймын деп шештім. Егер қолдан келсе, «Ешқашан басқаны алма» және «Шынайы бақыт бар» тақырыбында кітап жазып, дәріс оқуға болады. Менің қолымнан келеді деп ойлаймын», — деп есептейді сотталушы.
«Бізді сияқты ақымақтарды кешіріңіздер»
Жомарт Ертаев соттан ҚР ҚК қарастырған бір жарым күнге есептегенде үш жылдан астам (8 жылғы 2017 мамырдан бастап) қамауда отырғанын, оның өкінгенін, 53-бап бойынша бірнеше тармақтың болғанын, кейіннен оның талапты толық өтеуге ниетін ескере отырып, жаза тағайындауды сұрады.
«Жоғарыда айтылғандардың барлығы қылмыстық заңнамада қарастырылғанын біле отырып, мен сіздің шешіміңізді кішіпейілділікпен күтемін. Мен бәрінен, бірінші кезекте, туыстарым мен жақындарымнан, тек өзімнің ғана емес, сондай-ақ серіктестерімнің жақындарынан шын жүректен кешірім сұраймын. Бізді сияқты ақымақтарды кешіріңіздер. Сондай-ақ, өз қорғаушыма қолдау көрсеткені және кәсібилігі үшін алғыс айтқым келеді», — деп атап өтті Ертаев.
Сөз соңында бұрынғы банкир сотқа өзінің оң мінездемелерін адвокаты сотқа беруді ұйғарғанын, өйткені оның шынымен де мақтанарлық нәрсесі бар екенін айтты.
«Мен адал табыс таба аламын»
«Мен жаһандық бизнес-жобаларды құруға қатысып, төрт күндік жұмыс аптасын енгіздім, қайырымдылықпен айналыстым. Өзім кедейлікте өсіп, кедей-кепшіктердің арман-тілектерін әрдайым түсінетінмін.Бала кезімде еден жуып, қой жайып, барахолкада сауда жасадым — мен ешбір жұмыстан қашқан емеспін. Анам мені протестанттық этика рухында тәрбиеледі, оның мәні — Құдайға сену және жасампаз еңбек. Мен иелік еткен немесе басқарған компаниялар әрдайым салықтарды уақытында төлеп келген», — дейді Ертаев.
Ол «Құдай ақыл-ой берді, бір сәтте азғындыққа түскенін» айтты.
«Оқшаулау жылдарында ар-ожданның қалпына келгеніне, ал ақыл-ойымнан айырылмағаныма сендіре аламын. Адал жолмен ақша таба аламын. Енді олар мен үшін басты мәселе емес. Тек жәбірленуші тараппен есеп айырысып, балаларды аяққа тұрғызып, бақытты өмір сүремін», — деп түйіндеді Ертаев.
Прокурор 11 жыл бас бостандығынан айыруды сұрады
Өткен отырыста прокурор Жомарт Жадыгерұлы Ертаевты Қазақстан Қылмыстық кодексінің 28-бабы 3-бөлігі (яғни қылмысты ұйымдастырушы), 189-бабы 4-бөлігі 2-тармағы («Аса ірі мөлшерде сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену немесе ысырап ету),, 218-бабы 3-тармағы(«Ipi мөлшерде қылмыстық жолмен алынған ақшаны және/немесе өзге де мүлікті жылыстату») бойынша кінәлі деп тануды сұрады.
«Мүлкі тәркіленіп, материалдық жауапкершілікке байланысты коммерциялық және қаржылық қызметпен айналысу құқығынан бес жыл мерзімге айырылып, қауіпсіздігі орташа қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінде жазасын өтей отырып, 11 жыл бас бостандығынан айыру жазасын қатаң емес жазаны қосу арқылы түпкілікті тағайындау», — деп сұрады прокурор.
Кінәні мойындау, қылмыстық істі тергеуге көмектесу, келтірілген зиянды ішінара өтеу, кәмелетке толмаған балалары болуы жеңілдететін жағдайлар жасады.
Отырыстардың бірінде Жомарт Ертаев ірі сомадағы ақшаны жымқырған және заңдастырған кінәсін толық мойындады.
Бұдан басқа, ірі сомадағы ақшаны ұрлау ісі бойынша тағы 36 адам өтті. Оларға қатысты үкім де оқылды.
Ертаевты қандай айып тағылып отыр
Жомарт Ертаев Bank RBK-ке тиесілі 144 миллиард теңге (қолданыстағы бағам бойынша 343 миллион доллар) ірі сома жымқырды деп айыпталуда. Тергеу мәліметтері бойынша, банкир бұл соманы 2011-2017 жылдар аралығында қызмет бабын пайдалана отырып ұрлап алған.
Қазақстан ІІМ Ертаев Bank RBK АҚ директорлар кеңесі төрағасының кеңесшісі бола отырып, «ЖШС-нің 80 миллион доллардан астам сомаға банктік қарыз алуын шектеді, сондай-ақ қарыз қаражатын қайтармау мақсатында іс-әрекеттерді жүзеге асырды» деп есептейді.
Ертаевтың тұтқындалуы
Сот 2009 жылғы 25 тамызда Жомарт Ертаевты «Альянс банк» басқармасының төрағасы болып жұмыс істеген жылдары құқық бұзушылық жасады деген күдікпен қамауға алуға санкция берді.
Тоғыз ай тұтқындалғаннан кейін банкир шығарылды, айыптау «бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнаманы бұзу», сондай-ақ «банктің ақша қаражатын заңсыз пайдалану» деп қайта сараланды.
Ертаевқа шартты түрде екі жыл бас бостандығынан айыру және 318 250 теңге көлемінде айыппұл төлеу ( 2009 жылғы бағам бойынша 2 630 доллар) тағайындалды.
2010 жылы «Еуразиялық банктің» сайтында «банк Ертаев мырзамен болашақта ынтымақтасуды жоспарламайды» деген мәлімдеме пайда болды.
Ашық дереккөздерге сүйенсек, Жомарт Ертаев 2010 жылдан бері Bank RBK директорлар кеңесінің кеңесшісі болған.
Ертаев «ешқашан Bank RBK-те жұмыс істемеген, ұйым штатында болмаған, онда жалақы алмаған және банк акционерлерінің құрамында болмаған» деп мәлімдейді. Сондай-ақ, ол 2018 жылы лицензиясынан айырылған Qazaq Banki Директорлар кеңесінің кеңесшісі болды.
RBK Bank-тен ақша қалай ұрланды
Жомарт Ертаев пен оның серіктестері банкте жұмыс істеген жылдары қарыздарды беру және алу бойынша алаяқтық схеманы ұйымдастырды — олар жалған қарызгерлерге қолда жоқ кепіл мүлкіне несие берді деп күдіктенеді.
Сонымен қатар, Ертаев пен оның серіктестері банктен алаяқтық жолмен ірі сомадағы ақшаны шығарып, 2012-2017 жылдар аралығында кассадан жеке мақсаттары үшін құжаттарсыз ақша берген.
Болжам бойынша, бұл қаражат сол кезде Bank RBK директорлар кеңесінде болған Ертаев пен оның жұбайы Нұргүлдің шоттарына жартылай аударылған. Бес жыл ішінде 3 миллиард теңгеден астам қаржы (8 миллион долларға жуық) есепке алынды.
Ертаевтың экстрадициялауы
Қазақстандық биліктің сұрауы бойынша Жомарт Ертаев Ресей астанасында 2018 жылдың мамыр айының басында ұсталды. Біраз уақыт үй қамауында болды, бірақ кейіннен тергеу изоляторына қамалды.
Бұрынғы банкир алған босқын мәртебесі 2018 жылғы 15 қарашада Ресейдің Бас прокуратурасының шешімімен жойылып, 2019 жылғы қаңтарда Мәскеу қалалық соты Жомарт Ертаевты Қазақстанға экстрадициялау туралы шешім қабылдады. Ол елге 2019 жылдың наурызында қайтарылып, қамауға алынды.