Жұмыспен қамту орталықтарында тіркелген жұмыссыз қазақстандықтардың жартысынан көбі дипломды мамандар.
Алайда, жоғары оқу орнын бітіргені туралы куәліктің болуы ерекше үлгіде болса да, әрқашан да табысқа кепіл бола алмайды. Орта есеппен қазақстандық ЖОО түлектерінің 74%-ы мамандығы бойынша жұмысқа орналаса алады.
Биылғы жылдың қыркүйек айында Білім және ғылым министрлігі 25 қазақстандық университеттерден 60 лицензияны қайтарып алды. Тексерулер көрсеткендей, бұл оқу орындары педагогтардың біліктілігін арттырып, іс жүзінде «дипломдарды басып шығарумен» айналысқан.
Бүгінде Қазақстанның 129 жоғары оқу орындарында 600 мыңнан астам студент білім алуда. Олар білім алуға, диплом алуға және арман жұмысына бағытталған.
Үш жыл бұрын жұмысқа орналасу көрсеткіші 70%-дан аспаған. Ол кезде әңгімелесуден өткен 100 жас ІТ-маманның ішінен біреуімен ғана еңбек шартын жасасқан. Бұл парадоксты түсіндіру үшін Білім және ғылым министрлігі Ұлттық кәсіпкерлер палатасынан жоғары оқу орындарының рейтингін тапсырыс беріп, оқу орындарын екі өлшем — жұмысқа орналасу және білім беру бағдарламаларының өзектілігі бойынша бағалай бастады.
«2018 жылдың түлектері бойынша 2 мың 886 адам ұстаз болды, олардың ішінде біздің мәліметіміз бойынша 1 мың 10 түлек қана жұмысқа орналасты, бұл 35%. Жалпы мамандығы бойынша 1 мың 255 түлек жұмысқа орналастырылмаған, бұл — 43%. Және 621 адам, бұл 22%, бітіргеннен кейін 1 жыл бойы жұмыс істемеді. Оларға мемлекет қаржы жұмсады, маған педагогтар керек, өкінішке орай, 22% жыл бойы жұмыс таппады», — дейді ұлттық кәсіпкерлер палатасы басқарма төрағасының орынбасары Олжас Ордабаев.
«Бұл — еліміздегі педагогтардың жетіспеушілігіне қарамастан. Тек елордалық мектептерге ғана 900 мұғалім қажет. Аграрийлердің тапшылығын жабу үшін студенттер де мемлекет есебінен тегін оқытылды. Қорытынды: 1 мың 552 түлектің тек 169-і ғана мамандығы бойынша жұмыс істейді. Елге жақында болған құс тұмауының таралуына жол бермеу үшін 7 мың ветеринар керек.
954 адам, яғни 61% әр жерде жұмыс істейді. Біреулер пельменді тасиды, біреулер кеңседе жұмыс істейді, бірақ бұл аграрий емес. Бұл көбінесе жігіттердің білімдері мен дағдыларын дәл қазір станоктағы қажеттіліктермен сәйкес келмейтіндігімен байланысты», — деп жалғастырады Олжас Ордабаев.
Сарапшылардың айтуынша, егер үш жыл бұрын студенттерді 1980-ші жылдардың соңындағы өзектілігін жоғалтқан оқулықтар бойынша оқытып, қолданылмаған бағдарламалау тілдерімен үйрететкен болса, енді білім беру бағдарламаларының сапасы едәуір жақсарды.
«Белгіленген нормативтерге сәйкес ЖОО түлектерінің кемінде 50%-ы өз даярлық бағыты бойынша бітіргеннен кейін бір жыл ішінде жұмысқа орналасуы тиіс, себебі ҚР БҒМ аталған рейтингті өткізуге тапсырыс беруші болып табылады. Бірінші кезекте біздің міндетіміз, әрине, мұндай рейтингті өткізу арқылы ЖОО-ларға өздерінің әлсіз жақтарын анықтауға және кемшіліктерді жоюға көмектесу. Және басты міндет — еңбек пен білім беру нарығын жақындастыру», — деп атап өтті білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитетінің төрағасы Гүлзат Көбенова.