Қазақстан жасыл энергетиканы енгізу бағдарламасын мемлекеттік деңгейде қолдайды

Қазақстан жасыл энергетиканы дамытуды ел дамуының басым бағыттарының бірі деп жариялады. ҚР билігі хабарлағандай, ЖЭК өтімділігі электр энергиясын өндірудің басқа түрлеріне қарағанда әлдеқайда жылдам.

Елімізде саланы дамыту үшін барлық жағдай жасалуда. Атап айтқанда, 2009 жылы «Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Заңда экономикалық және техникалық аспектілерді қамтитын электр және жылу энергиясын өндіру үшін ЖЭК пайдалануды қолдаудың базалық шарттары айқындалған.

ЖЭК секторын дамытуға жағдай жасау үшін бірыңғай сатып алушы — ЖЭК объектілері өндіретін электр энергиясын қаржы-есеп айырысу орталығы орталықтандырылған сатып алуды енгізуге негізделген мемлекеттік қолдау тетігі қабылданды.

Аталған тетікті іске асыру үшін жүйелік оператор («KEGOC» АҚ) «Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдау туралы «Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес» Жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі есеп айырысу-қаржы орталығы» ЖШС құрды.

Мемлекеттік бағдарламалық құжаттарда Қазақстанда күн және жел энергетикасын пайдаланудың даму қарқыны белгіленген, 2020 жылға қарай — энергия теңгерімінің жалпы көлемінде 3%, 2025 жылға қарай — 6%, 2030 жылға қарай — 10%. Бұл міндет жоспарлы түрде жүзеге асырылуда. 2019 жылдың қорытындысы бойынша барлық қазақстандық өндіруші ұйымдар 104,4 млрд кВт/сағ өндірді, оның ішінде өндірілетін ЖЭК электр энергиясының үлесі 2,4 млрд кВт/сағ немесе 2,3% құрады.

Аукциондық сауда-саттық тетігі енгізілгенге дейін Қазақстанда тіркелген тарифтер бойынша жаңартылатын энергия көздері өндіретін барлық электр энергиясын орталықтандырылған кепілдендірілген сатып алуға негізделген жаңартылатын энергетика секторын мемлекеттік қолдау тетігі жұмыс істеді.

Негізгі әлемдік үрдістерді, инвесторлардың жоғары қызығушылығын, ЖЭК объектілерін салуға арналған күрделі шығындардың қарқынды төмендеуін ескере отырып, сондай-ақ ЖЭК пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдар өндірген электр энергиясының құнын азайту мақсатында 2017 жылғы шілдеде ЖЭК қолдау туралы Заңға ЖЭК жобаларын іріктеу бойынша аукциондық сауда-саттық тетігін енгізу мақсатында қажетті өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Мұндай жаңалықтар аукциондық сауда-саттыққа қатысуға ниет білдірген инвесторларға ЖЭК технологиялары бойынша (күн, жел, гидро және биостанциялар) аукциондық бағалардың шекті шамаларының бәсекелестік деңгейлерін ұсынды. Сауда-саттықты өткізу рәсімі жобаларды іріктеу процесінің ашықтығын көздеді — аукцион жеңімпазы және әрбір жоба үшін аукциондық баға арнайы тәуелсіз сауда алаңында электрондық форматта өткізілетін аукциондық сауда-саттық барысында айқындалды. Ұлттық валюта бағамының АҚШ долларына (70%) және тұтыну бағаларының индексіне (30%) өзгеруіне аукциондық бағалардың міндетті жыл сайынғы индекстелуі маңызды фактор болды.

Келесі жылы аталған толықтырулар мен өзгерістер енгізілгеннен кейін 2018 жылы Қазақстанда алғашқы пилоттық аукциондық сауда-саттық өткізілді. Аукциондарға жел, күн, гидро және био сияқты электр станцияларының түрлеріне бөле отырып, белгіленген қуаттылығы 1000 МВт жалпы шығарылды. Аукциондар өткізу үшін электр станцияларының әрбір түрі бойынша бастапқы бағалар белгіленген тарифтер деңгейінде белгіленді — гидроэлектр станциялары өндірген электр энергиясының кВт/сағ үшін 16,71 теңгеден кВт/сағ үшін 34,61 теңгеге дейін.

Айта кету керек, іріктеудің осындай тетігі әлеуетті инвесторлар үшін өзінің тартымдылығын көрсетті. Аукциондық сауда-саттыққа 113 қазақстандық және шетелдік компания қатысты, аукциондар географиясын әлемнің тоғыз елі — Қазақстан, Ресей, Қытай, Түркия, Франция, Болгария, БАӘ, Италия, Нидерланд ұсынды.

2018 жылғы аукциондық сауда-саттықтың қорытындысы бойынша жалпы белгіленген қуаты 804 МВт болатын 30 шарт жасалды. Бұл ретте аукциондық бағаның барынша төмендеуі жел генерациясы бойынша — 23,3%, күн генерациясы бойынша — 48%, шағын СЭС жобалары бойынша — 23,4% және БиоЭС жобалары бойынша — 0,25% құрады.

2019 жылғы аукциондық сауда-саттыққа 32 қазақстандық және шетелдік компания (Ресей, Қытай, Германия, Малайзия, Италия, Испания) қатысты. Аукциондық сауда-саттық қорытындысы бойынша жалпы белгіленген қуаттылығы 202 МВт болатын 12 шарт жасалды. Аукциондық бағаның барынша төмендеуі жел генерациясы бойынша — 15%, күн генерациясы бойынша — 66%, ГЭС жобалары бойынша — 0,3% және БиОЭС бойынша — 0,1% құрады.

Айта кету керек, Қазақстан Орталық Азия елдері арасында бірінші болып ЖЭК аукциондық сауда-саттығын іске қосты және аталған аукциондардың жоғары табыстылығын халықаралық сарапшылар атап өтуде.

Құжаттамасы бар аукциондар тетігін енгізу мақсаты инвесторларға құрылыс кезінде инвесторлардың тәуекелдерін төмендету және электр энергиясының неғұрлым төмен бәсекелестік бағасын айқындау үшін дайындалған және пысықталған ЖЭК жобаларын ұсыну болды.

Белгіленген қуаты 50 МВт құжаттамасы бар бірінші пилоттық аукционның (СЭС) нәтижелері бойынша жеңімпаз 12,49 теңге/кВт/сағ бағасы бар мұнай компаниясының еншілес ұйымы болып айқындалды.

Аукциондық сауда-саттықты енгізу Қазақстанда неғұрлым экономикалық тиімді жобаларды іріктеуге негізделген жобаларды бәсекелестік іріктеудің жұмыс істейтін жүйесін құруға мүмкіндік берді. Инвесторлардың жоғары белсенділігі және бәсекелестік күрестің ашық жүйесі ЖЭК электр энергиясы бағасының айтарлықтай төмендеуіне әкелді.

Ағымдағы жылдың қараша-желтоқсан айларында белгіленген қуаттылығы 250 МВт жалпы көлемде ЖЭС — 65 МВт; СЭС — 55 МВт; ГЭС — 120 МВт; БиОЭС — 10 МВт. Оның ішінде құжаттамасы бар аукциондардың жалпы белгіленген қуаты 40 МВт құрайды. Шекті бастапқы бағалар мынадай деңгейде айқындалған:

ЖЭС — 21,69 теңге/кВт/сағ;

СЭС — 16,97 теңге/кВт/сағ;

ГЭС — 15,48 теңге/кВт/сағ;

БиоЭС — 32,15 теңге/кВт/сағ.

Жасыл энергетиканы жүйелі қолдау нәтижесінде, болжамды деректер бойынша, 2020 жылы электр энергиясын өндірудің жалпы көлеміндегі ЖЭК өндірілетін электр энергиясының үлесі мемлекеттік бағдарламаларда белгіленген бірінші кезеңге жетеді және 3%-ды құрайды.

Бұдан әрі әлемдік тәжірибені ескере отырып, ЖЭК-тің өрістеуін бақылауды қамтамасыз ету және аукциондық бағаларды төмендету мақсатында жобалық аукциондар өткізу жоспарлануда, онда инвесторға нақты жер учаскесі, қосу нүктесі (техникалық шарттар және қуат беру схемасы) айқындалады, сондай-ақ ресурстық әлеует өлшенеді. Бұл іс-шаралар инвестордың белгісіздікке байланысты тәуекелдерін төмендетуге мүмкіндік береді және бағаның төмендеуіне қолайлы әсер етеді.

Осының барлығы Қазақстанның энергетиктеріне 2030 жылға қарай энергия теңгерімінің жалпы көлемінде жаңартылатын энергия көздерін пайдалану көлемін 10%-ға дейін жеткізу міндетін іске асыруға мүмкіндік береді.

Добавить комментарий