Түркия кезінде латын әліпбиін қабылдады, себебі ел тұрғындары бір тілде сөйлеп, әртүрлі әліпбиді қолданып жазған: руникалық, ұйғыр, қытай және т.б. Бұл өте ыңғайсыз болды — халықтың түрлі топтарын ажыратты. Елдегі барлық адамдар ауызекі сөзді түсініп қана қоймай, жазылғандардың бәрін оқи алуы үшін бірыңғай жазу жүйесіне латын қарпін негіз ретінде қабылдау туралы шешім қабылданды. 1924 жылдан бастап бүкіл Түркия елі латын қарпінде жазады.
Саяси себептен бөлек, Қазақстанның не үшін латын әліпбиіне көшетіні аяғына дейін анық емес. Дегенмен, латын қарпінің көмегімен тілге барабар әліпби жасау бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Алдыңғы нұсқалар әртүрлі келеңсіз жағдайларға байланысты қараудан алынып тасталды. Мәселен, Алматыда мейрамхана атауы кириллицамен әдепті көрінген, ал латын әріптерімен жазылғанда, ол дөрекі естілетін сөзді еске салған, алайда мұны бірден байқаған жоқ.
Нәтижесінде латын әліпбиі мәселесін пысықтау қажет деген шешім қабылданды.
Ғалымдар бұл мәселені ұзаққа созбады және бүгін премьер-министр Асқар Мамин Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі ұлттық комиссия отырысын өткізді
Естеріңізге сала кетейік! Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың әліпбиді жетілдіру жөніндегі тапсырмасын орындау аясында әліпбидің 40-тан астам нұсқасы, сондай-ақ қазақ тілін емле ережесінің жобалары және пернетақтадағы әріптердің орналасу тәртібі қаралды.
Білім беру мекемелерінде жетілдірілген әліпби белгілерін жазу және оқу бойынша сауалнама жүргізілді. Қоғамдық пікірді есепке алу мақсатында ашық талқылаулар ұйымдастырылды.
Жетілдірілген әліпби қазақ тілінің 28 дыбысын толық қамтитын латын әліпбиінің базалық жүйесінің 31 символын қамтиды. Қазақ тілінің ерекше дыбыстары ә (ä), ө (ö), ү (ү) және ғ (ғ), ш (ш) диакритикалық таңбалармен халықаралық тәжірибеде жиі қолданылатын умляут ( ̈ ), макрон ( ˉ ), седиль ( ̧), бревис ( ̌ ) деп белгіленген.
Әліпби қазақ тілінің жазу дәстүрінде орныққан «бір дыбыс — бір әріп» принципіне толық сәйкес келеді. Жаңа әліпбиге кезең-кезеңімен көшу 2023 жылдан бастап 2031 жыл аралығында жоспарланып отыр.
«Жетілдірілген әліпби нұсқасы қазақ тілінің дамуына жаңа серпін беріп, оның заманауи үрдістерге сай жаңғыруына ықпал етеді. Алдағы уақытта қазақ тілін латын графикалы әліпбиге кезең-кезеңімен көшіру бағытында қарқынды жұмыс жүргізу керек», — деді Асқар Мамин.
Премьер-Министр бұл тіл мен әдебиеттің дамуына қалай әсер ететіні, ескі жазудан жаңа әліпбиге қандай әдебиеттер көшірілетіні және қазақ халқы мен Қазақстанның әдеби және тарихи мұрасын жоғалтпау үшін қандай шаралар қабылданатыны туралы айтпады. Клавиатура өзінің әріптері мен белгілерінің әдеттегі орналасқан орнынан ауысады деген мәселе де көтерілмеді.
Үкімет басшысы латын графикасы негізіндегі қазақ тілі әліпбиін жетілдіру бойынша халық арасында кең ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізуді тапсырды.